MOHSEN AZAD

کارشناسان براين باورند که رنگ‌هاي شيميايي هم مي‌توانند باعث بيش فعالي کودکان شوند و هم مي‌توانند باعث ابتلاي افراد به سرطان شوند.

از همين?رو است که نگراني درباره مواد افزودني غيرمجاز به خوراکي‌هايي نظير پاستيل و پفک و افزودن نگهدارنده به ميزان بيش از حد مجاز به سوسيس‌ها و کالباس‌ها طي سال‌هاي اخير ذهن کارشناسان حوزه تغذيه را به‌خود مشغول کرده است. برخي از کارشناسان بر اين باورند که به‌دليل رعايت نکردن استانداردهاي توليد در برخي از کارخانجات توليد مواد‌غذايي، سوسيس و کالباس‌ و پفک توليد شده در اين کارخانجات سرطان زا هستند، برخي ديگر از متخصصين نظير دکتر سيدحسين داوودي حتي پا را از اين فراتر مي‌گذارند و به سرطان‌زا بودن سوسيس و کالباس به‌دليل وجود نيترات در آنها قطعيت مي‌دهند.

به گفته وي مواد رنگي که در برخي خوراکي‌ها مانند پفک و پاستيل ديده مي‌شود اثرات سرطان‌زايي دارند اما زماني مخرب مي‌شوند که از يک سطح بالاتر مصرف شوند و بايد مصرف اينگونه مواد را کاهش داد. طبق تعاريف ارائه شده درباره مواد افزودني، رنگ‌ها به 2 شکل در مواد غذايي مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ يکسري از اين رنگ‌ها شامل ترکيباتي از مواد طبيعي مانند گياهان و ساير موادي که در طبيعت يافت مي‌شوند، هستند.

اين رنگ‌ها را به‌دليل اينکه ريشه در طبيعت دارند بسيار کم‌ضرر ارزيابي مي‌کنند. يک نوع از اين رنگ‌ها نيز مصنوعي هستند که سنتز مي‌شوند و بيشتر شيميايي‌اند. اما نکته مهم درباره اين رنگ‌ها اين است که معمولا براي استفاده در مواد خوراکي بايد داراي گريد (درجه) غذايي باشند، از نظر غذايي نيز بايد تأييد شده باشند و مشخص شده باشد که استفاده از آنها ضرري براي سلامت ايجاد نمي‌کند. اما رنگ‌هاي شيميايي که در دسته دوم رنگ‌هاي استفاده ‌شده در مواد غذايي قرار مي‌گيرند آسيب‌هاي بيشتري را نسبت به رنگ‌هاي طبيعي به بدن وارد مي‌کنند.

به گفته دکتر سيدمرتضي صفوي مدير گروه تغذيه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکي اصفهان و مدير سابق دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت، علاوه بر اينکه استفاده از مواد افزودني و رنگي غيرمجاز يا غيراستاندارد مي‌تواند باعث افزايش احتمال ابتلا به سرطان در افراد شود، در تحقيقات انجام گرفته درباره آثار رنگ‌هاي مصنوعي بر کودکان مشخص شده است که به کار‌گيري اين مصنوعات شيميايي در مواد غذايي مي‌تواند باعث بروز بيش فعالي در کودکان شود. افرادي که فرزندانشان دچار عارضه بيش فعالي هستند بايد تا حد امکان سعي کنند کودکانشان از تنقلات و به‌ويژه تنقلات رنگي و همچنين چيپس و پفک پرهيز کنند به‌دليل اينکه استفاده از اين مواد باعث تشديد بيماري کودکان مي‌شود.

چيپس و پفک علاوه بر رنگ مصنوعي که مي‌تواند براي سلامت بسيار مضر باشد و اختلالات رواني در بيش فعالان ايجاد کند، داراي نمک زياد نيز هستند. نمک زياد در مواد غذايي مي‌تواند زمينه‌ساز ايجاد ذائقه شور در کودک شود. اين باعث مي‌شود که کودک زماني که بزرگ شد نيز علاقه خود را نسبت به مواد شور غذايي از دست ندهد که اين امر زمينه‌ساز پرفشاري خون و بيماري‌هاي قلبي مي‌شود. استفاده از رنگ‌هاي مصنوعي در مواد غذايي براي افرادي که زمينه بيماري‌هاي آلرژيک دارند مي‌تواند حساسيت برانگيز باشد و باعث ايجاد ناآرامي بيشتر در کودکاني که زمينه بيش‌فعالي دارند نيز مي‌شود.

طبق قوانين موجود در ايران استفاده از هر نوع رنگ غذايي غيرمجاز، غيربهداشتي و نگهدارنده‌هاي حاوي مواد زياد شيميايي ممنوع است. به‌عنوان مثال در سوسيس و کالباس نيترات و نيتريت افزودني اگر از حد مجاز فراتر رود تحت‌تأثير فعاليت ميکروارگانيسم‌ها نيترات‌ها تبديل به نيتريت مي‌شود و نيتريت با آمين‌ها ترکيب شده و ترکيب نيتروزامين ايجاد مي‌کند که اين ترکيب سرطان‌زا است.

به گفته دکتر ضيالدين مظهري متخصص تغذيه و رژيم‌درماني، از طرف وزارت بهداشت بازرساني هر چند هفته يک‌بار از اين کارخانجات بازديد و از توليدات اين کارخانه‌ها جهت انجام آزمايش نمونه‌برداري مي‌کنند. از سازمان استاندارد نيز که به برخي از اين توليد‌کنندگان نشان استاندارد ارائه کرده است، بازرساني براي بازديد اعزام مي‌شوند. بازديد بازرس‌ها به‌منظور جلوگيري از تقلب در کارخانه‌هاي توليد‌کننده فرآورده‌هاي گوشتي، اغلب سرزده، ادواري و غيرمنظم است.

اين کار جهت حفظ سلامت مردم انجام مي‌گيرد. اين بازرسي‌ها به‌خصوص از کارخانجات توليد‌کننده ساندويچ‌‌هاي آماده و ساندويچ‌هايي که به‌صورت بسته‌بندي‌شده و صنعتي ارائه مي‌شوند نيز انجام مي‌گيرد. با وجود اين، تعداد زياد کارخانه‌هاي توليد‌کننده مواد غذايي و کارخانه‌هاي سوسيس و کالباس امر نظارت دقيق و کامل را با مشکل مواجه کرده است.

همزمان تعدادي از کارخانه‌هاي توليد فرآورده‌هاي گوشتي در کشور ما کوچک هستند و امکان ايجاد آزمايشگاه‌هاي مجهز در اين کارخانه‌ها وجود ندارد چرا که دستگاه‌هايي که براي آزمايش کنترل کيفيت به‌کار مي‌رود براي يک کارخانه گران است و خريد آن چندان به صرفه نيست البته در خيلي از موارد و خيلي از کشورها اين مسئله را حل کرده‌اند و آزمايشگاه‌هاي مرکزي توسط چند کارخانه ساخته شده است و مواد اين چند کارخانه به‌طور مشترک در اين آزمايشگاه مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.