MOHSEN AZAD

نكات ايمني كه در كليه آزمايشگاه ها بايد رعايت شود:

1- از انجام شوخی های بی مورد اجتناب کنيد.

2- قبل از انجام هر آزمايش بايد موضوع و هدف آنرا دقيقاً مورد مطالعه قرار داد.

3- قبل از شروع هر آزمايش بايد وسايل مورد نياز را آماده کرد.

4- بوئيدن محلولهاي شيميايي کار بسيار خطرناکی است مخصوصا اگر ماده مورد نظر مجهول باشد.

5- ضمن انجام آزمايش کليه پديده ها و تغييرات را بايد با دقت زير نظر داشت و نتايج حاصله را دور از حدث و گمان گزارش کرد.

6- پس از خاتمه هر آزمايش کمي صبر کنيد تا چناچه ابزار و وسايل کار شما دراثر حرارت گرم شده اند بتدريج سرد شوند در صورتيکه دستگاه با منبع آب يا برق ارتباط دارند. ارتباط آنرا با منبع اصلي قطع کنيد.

7- در آزمايشگاه حتماً از پوشش مخصوص و ديگر وسايل حفاظتي از قبيل عينک، دستکش، ماسک، در صورت لزوم استفاده کنيد.

8- از راه رفتن بی مورد در آزمايشگاه اجتناب کنيد.

 نکاتي که در حين انجام آزمايش بايد به آنها توجه داشت:

1- در حين انجام آزمايش براي مشاهده واکنش صورت خود را مستقيم بالاي ظرف يا دستگاه قرار ندهيد .هنگام گرم کردن ظرف يا لوله آزمايش دهانه آنرا سمت خود يا ديگري نگيريد.

2- رعايت دقت و احتياط در کار با وسايل و مواد شيميايي از نکات بسيار ضروري است.سعي کنيد دست شما به مواد شيميايي آلوده نشود . براي برداشتن از محلولهاي شيميايي از پيپت هاي با سرپوش لاستيکي (پوار) , استفاده کنيد.

3- موادی نظير اسيدها ، فلزات فعال مثل سديم ، گازها و مواد سمي را در صورت لزوم به اندازه مورد نياز و با کمال احتياط مصرف کنيد .

4- قبل از برداشتن ظرف محتوي ماده شيميايي برچسب مشخصات و تاريخ تهيه آنرا بخوانيد و هميشه مقدار ماده را متناسب با مصرف انتخاب کنيد.
5- هيچگاه مواد اضافي را به ظرف اصلي برنگردانيد.پس از برداشتن ماده مورد  احتياج ظرف را در جاي خود قرار دهيد.

6- پس از اتمام هر آزمايش لوازم مورد استفاده را تميز بشوئيد و هر يک را در جاي مخصوص خود قرار دهيد.

نکات زير در خصوص رقيق کردن اسيدها لازم است رعايت شود: 

1- ظروف فلزي را نبايد براي رقيق کردن مورد استفاده قرار داد.

2- در عمل بايستي هميشه اسيد را در آب ريخته ، نه آب را در اسيد زيرا اگر آب روي اسيد ريخته شود توليد حرارت نموده که با ايجاد حباب هاي هوا ذرات اسيد را شديداً به اطراف پخش مي کند.

3- پس از رقيق کردن بايد مدتي بگذرد تا اسيد بتدريج سرد شود سپس از آن استفاده نمود.

4- در موقع اضافه نمودن اسيد غليظ به آب سعي شود اسيد را با پيپت برداشت و در موقع تخليه در آب به جداره داخلي ظرف خاکي کرد و سپس با به هم زدن شيشه اي آنرا مخلوط کرد. 

روش و شرايط حفاظتي کار با اسيدها:

کار با اسيدها بسيار خطرناک است و فقط افراديکه از خطرات ناشي از کار با اسيدها كاملاً اگاهي دارند بايد با آنها کارکنند . مراقبتهاي زير را در آزمايشگاههايي که اسيدهاي قوي و ساير مايعات سوزان موجود است و براي افراد احتمال خطر هست بايد رعايت گردد.

1- وسايل مناسب وکافي براي شستشو موجود باشد تا چناچه اگر بدن يا لباس افراد  به اينگونه مايعات آلوده شد فوراً شستشو داده شود.

2- مقدار کافي داروي شستشو چشم بايد هميشه در محل مناسب و با برچسب مشخص موجود باشد.

3- اگر خطر پخش شدن و ترشحات اسيد در ميان باشد بايد لباسهاي عايق اسيد، عينک ، کلاه عايق اسيد ، پوتين ، دستکش لاستيکي فراهم باشد.

4- ظروف محتوي اسيدها بخصوص اسيد سولفوريک نبايستي در معرض تابش نور آفتاب قرار گيرد. آنها را در شيشه هاي کدر و دور ازآفتاب قرار دهيد.

5- هنگام نقل و انتقال ظروف اسيد قبل از حمل اينگونه ظروف بايستي سرپوش ظرف را کمي شل کرد و پس از تخليه فشار آن درب آنرا محکم بست.

تشخيص محلولهاي شيميايي: 

يکي از مهمترين نکاتي که يک آزمايشگر و يا هر فرديکه بنحوي در آزمايشگاه با مواد شيميايي کار مي کند بايد به آنها توجه داشته باشد نحوه تشخيص محلولهاي شيميايي و طرق شناسايي اين محلولهاست . در آزمايشگاه حتماً بايد روي محلولها و مواد شيميايي برچسب خوانا و صحيح که حاوي اطلاعات لازم از محلول است بايد نصب شود. 

از جمله مشخصات روي برچسب بايد موارد زير باشد:

1- اسم محلول يا ماده شيميايي

2- درجه خلوص

3- تاريخ تهيه آن

4- نام تهيه کنننده آن در صورت لزوم

HSE مخفف Health, Safety and Environment مي باشد. اين مقوله يكي از مهمترين مسائلي است كه هرفرد در هر سطحي در محيط كار و زندگي بايد بدان توجه نمايد و غفلت از آن بعضا صدمات و ضايعات جبران ناپذيري را موجب خواهد شد. و چه بسا زندگي فرد و حتي همكاران او را به خطر مياندازد و آسيب هاي فراواني را نيز به محيط زيست وارد ميسازد كه خود جاي تامل بسيار است. نكته اي كه هيچگاه نبايد مورد غفلت قرار گيرد اينست كه خطر همواره در كمين ماست. بنابراين همواره بايد به فكر كاهش آسيب هاي ناشي از خطرات احتمالي باشيم. اين سخن بدين معناست كه حتي اگر ما تمام احتياطات لازم را بكار ببنديم بازهم ممكن است از ناحيه مسائلي كه دور از ذهن ماست يا بخاطر اشتباه و سهل انگاري ديگران با خطراتي مواجه شويم. حال اگر ميخواهيم خود و ديگران را از گزند اين خطرات در امان نگه داريم يا آثار آنها را به حداقل كاهش دهيم بايد تمهيداتي را فراهم نماييم.

نخستين مسئله اي كه بايد بدان توجه كنيم تفكر صحيح و منطقي و برخورد درست در پيشگيري از خطر است. بايد بخاطر داشته باشيم كه بروز استرس بيش از حد و رفتارهاي وسواسي بخاطر ترس از اين موضوع كه همواره خطراتي هستند كه در كمين ما ميباشند نه تنها كمكي به حل مشكل نخواهد كرد بلكه كارآيي فرد را پايينتر هم مي آورد و تجربه نشان داده است كه اينگونه برخوردها و رفتارها هرگاه مشكل جديدي را ايجاد ننمايند بطور يقين مشكلات موجود را نيز حل نخواهند كرد.

دومين مرحله، شناسايي محيط اطراف (كار – زندگي - تحصيل – تفريح و ... ) و خطراتي است كه مي توانند ما را غافلگير نمايند. بطور مسلم هرگاه خطرات را قبل از وقوع، پيش بيني نموده و آمادگي لازم ذهني و عملي را در مقابل آنها كسب نماييم علاوه بر كاهش امكان وقوع آنها، نحوه برخورد ما با موارد خطر بسيار مؤثرتر خواهد بود. در غير اينصورت غافلگير خواهيم شد كه اين امر امكان بروز عكس العمل مناسب را از ما سلب و آسيبهاي ناشي از حوادث را بسيار افزايش ميدهد. اين مطلب به اين معناست كه مثلا اگر به آزمايشگاه شيمي وارد ميشويم بايد بدانيم كه در آن، احتمال انفجار، آتش سوزي، استنشاق گازها و بخارات سمي و غيره همواره وجود دارد و از اينرو هميشه بايد نكات ايمني لازم را مد نظر و به هشدارهاي ايمني توجه داشته باشيم.

مرحله سوم كه همراه با مرحله دوم و در تكميل آن مطرح ميگردد شناسايي ابزار مقابله با خطر و فرار از خطر است. يعني قبل از بروز خطر بايد آموزشهاي لازم را دريافت كرده و پاسخ چنين سؤالاتي را آموخته باشيم كه محل كپسولهاي آتش نشاني كجاست؟ در هنگام خطر بايد از كجا كمك خواست؟ درب و پلكان اضطراري كجاست؟ روش استفاده از كپسول آتش نشاني چگونه است؟ يا اگر خطر از ناحيه يك ماده شيميايي خاص ميباشد MSDS آن ماده كجاست؟ (MSDS هر ماده حاوي اطلاعات لازم در خصوص آن ماده و شناسايي خطرات ناشي از آن و چگونگي برخورد با اين خطرات ميباشد).

نكته چهارم اين است كه رفتارهاي خود و طرز قرار گيري وسايل و نگهداري مواد را بنحوي تغيير دهيم كه امكان بروز خطر را به حداقل كاهش دهد. مثلا قبل از انداختن چوب كبريت افروخته به سطل زباله از خاموشي كامل شعله پنهان آن اطمينان حاصل نماييم، اگر (متاسفانه) سيگاري هستيم در حالت خواب آلودگي سيگار نكشيم، وسايل با ارتفاع زياد را كه تعادل پايداري ندارند در نزديكي محل كار و خواب و نشستن قرار ندهيم، تابلوهاي سنگين را كه احتمال سقوط آنها وجود دارد بديوار نصب نكنيم، مواد شيميايي ناسازگار را در كنار هم انبار نكنيم، مسير تردد افراد را از وجود اشياي مزاحم خالي كنيم و نكات ديگري از اين دست كه همگي باعث خواهند شد كه موارد بروز خطر به حداقل رسيده و در صورت بروز خطر تلفات و آسيبهاي ناشي از آن كاهش يابد.

در آخرين مرحله بايد كمكهاي اوليه لازم را فرا بگيريم. هر فردي ممكن است در موقعيتهايي قرار بگيرد كه قبل از رسيدن پزشك و متخصص، افراد مصدوم نياز به كمك و ياري او داشته باشند. اينچنين موقعيتهايي ميتواند در خانواده، محل كار، خيابان و يا هر محل ديگري پيش آيد. براي اينكه بتوانيم در چنين مواقعي مصدومين را از خطرات جدي ناشي از اتلاف زمان تا رساندن به مركز درماني يا پزشك برهانيم، بايد از اصول كمكهاي اوليه آگاهي داشته باشيم و آن را بعنوان يكي از مهارتهاي اصلي زندگي فرا گيريم.

در نهايت با اميد به اينكه همواره از خطرات پيش روي در امان بوده و با برخورد صحيح از آسيبهاي ناشي از آنها جلوگيري نماييم يكبار ديگر پنج عمل اصلي ايمني را يادآوري مينماييم: 1- تفكر صحيح و منطقي در برخورد و پيشگيري از خطر 2- آشنايي با خطرات اطراف 3- در اختيار گرفتن ابزار مقابله با خطر از طريق آموزشهاي لازم 4- تغيير در جهت ايمن تر نمودن رفتارها و محيط زندگي 5- آموزش كمكهاي اوليه

سانتريفيوژ آزمايشگاهي ، يكي از ابزارات آزمايشگاه تشخيص طبي هست كه با استفاده از نيروي موتور خود ، نمونه مايع را با سرعت بسيار زيادي به چرخش درميارند .بسته به اندازه و ظرفيت نمونه سانتريفيوژهاي مختلفي وجود دارد . مانند تمام سانتريفيوژ ها ، سانتريفيوژهاي پزشكي هم توسط اصل رسوبي مواد در سرعت بالا كار مي كنند كه در ان شتاب جاذبه اي مركزي ، باعث جدا شدن مواد به دو نوع ناحيه كم و پر تراكم مي شود .

 عملكرد - Operation

افزايش نيروي گرانشي به طور موثري باعث جمع شدن نمونه به طور سريع و كامل تري در زير تيوب مي شود و مايع باقي مانده در بالاي تيوب سوپرناتانت يا supernate مي نامند .

بعد از اينكه حالت فوق رخ داد با استفاده از پيپت پاستور مايع روئي را مكش مي كنيم به طوري كه مكش ما هيچ گونه اختلالي در رسوب ايجاد نكند به عبارت ديگر تنها مايع روئي را مي كشيم و با رسوب كاري نخواهيم داشت . سرعت سانتريفيوژها با توجه به مقدار انرژي گريز از مركز كه به نمونه وارد مي شود اندازه گيري مي شود و معمولا با واحد دور در دقيقه ,revolutions per minute (RPM)  و يا( relative centrifugal force (RCF  سنجيده مي شود .

• سرعت رسوب ذرات در سانتريفيوژ بستگي به اندازه و شكل ذرات ، شتاب سانتريفيوژ ، كسر حجم مواد جامد ، اختلاف چگالي ذره با مايع و ويسكوزيته بستگي دارد .

 

انواع سانتريفيوژ - Types    

انواع مختلفي از سانتريفيوژ ها طراحي و ساخته شده هست

1. سانتريفيوژ افتراقي : اغلب براي جدا كردن ارگان خاصي از مجموعه سلولها براي بررسي قسمت خاصي از سلولهاي بدن مورد استفاده قرار مي گيرد .
2. سانتريفيوژ ايزوپيكنيك : اغلب براي جدا كردن نوكلوئيك اسيد ها مانند DNA مورد استفاده قرار مي گيرد .
3. سانتريفيوژ گراديان ساكاروز : اغلب براي تخليص ويروس هاي انولوپ دار و يا ريبوزوم ها مورد استفاده قرار مي گيرد . همچنين براي جداسازي ارگان خاصي از عصاره سلولي خام از اين نوع سانتريفيوژ استفاده مي كنيم .

انواع مختلفي از سانتريفيوژ آزمايشگاهي وجود دارد :

1. ميكرو سانتريفيوژ : دستگاهي هست براي كار در حجم بين  0.2 ml تا  2.0 ml (ميكروتيوب ها) ، حداكثر 96 لوله را مي توانند پشتيباني كنند ، طراحي جمع و جوري دارند و حداكثر 30000 گرم وزن دارند .
2. سانتريفيوژ باليني يا كلينيكي : دستگاهي هست براي كاربردهاي باليني مانند لوله هاي انتقال خون و داراي سرعت كمتري هستند .
3. سانتريفيوژ چند منظوره روميزي : دستگاهي يراي كار با تيوب هاي بزرگ و داراي تنوع بسيار زيادي هستند .
4. سانتريفيوژ STAND ALONE : دستگاه هاي سنگين مانند يولترا سانتريفيوژ

• بسياري از سانتريفيوژ ها داراي سيستم خنك كننده و يا بدون سيستم خنك كننده هستند . شركت هاي مختلفي با برند هاي مختلف انواع سانتريفيوژها را روانه بازار مي كنند كه از مهمترين انها مي توان به Eppendorf, Thermo-Heraeus, Thermo-Sorvall, Hettich, Beckmann-Coulter يا  Sigma اشاره كرد .

خوردن و نوشیدن

مصرف مواد غذایی و نوشیدنی ها بر نتایج بسیاری از تست های آزمایشگاهی تاثیر می گذارد. قند خون، انواع چربی ها، اسید اوریک، اوره و غیره از جمله موادی هستند که تحت تاثیر مصرف مواد غذایی قرار می گیرند. مثلا یک غذای چرب به افزایش غلظت تری گلیسیریدهای سرم منجر می شود. در عوض متعاقب صرف غذاهای حاوی پروتئین یا نوکلئوتید بالا، سطح اوره و اسید اوریک افزایش می یابد. مصرف غذا و نوشیدنی ها حتی غلظت بسیاری از هورمونها را نیز دچار تغییر می سازد. انسولین و گاسترین (هورمونی که در تولید اسید معده نقش دارد) مثال هایی هستند که نمونه های پس از مصرف غذا و نمونه های ناشتا در مورد آنها تغییرات چشمگیری را نشان می دهند. سطح داروها در خون نیز تحت تاثیر مصرف غذا قرار می گیرد، زیرا جذب اکثر داروها از روده پس از صرف غذا کند می شود. کافئین چای و قهوه و برخی دیگر از نوشیدنی ها اثرات شدیدی بر برخی از مواد دارند، به عنوان مثال مصرف کافئین به واسطه افزایش اپی نفرین سبب افزایش قند خون می شود. همچنین غلظت کورتیزول پلاسما پس از 3 ساعت تا 50% افزایش می یابد. باید توجه داشت که تاثیر غذا بر غلظت مواد موجود در خون به دو عامل بستگی دارد: 1- ترکیب غذای صرف شده 2- زمان طی شده از هنگام صرف غذا تا نمونه گیری. به منظور پرهیز از تفسیر نادرست نتایج آزمایشگاهی به صورت کلی توصیه می شود که نمونه گیری همیشه بعد از 12 ساعت ناشتایی و کاهش همزمان فعالیت بدنی انجام شود.

داروها

داروها می توانند سبب اشکالاتی در نتایج آزمایشات گردند، زیرا بر مکانیزم های طبیعی و بیوشیمیایی بدن تاثیر می گذارند. گستردگی تعداد داروها سبب می شود که نتوان آنها را در این بحث مختصر گنجاند. لذا در مورد هر یک از تست های آزمایشگاهی که در بخش تست های آزمایشگاهی سایت آورده شده اند به اثرات داروها خواهیم پرداخت. بدیهی است پزشک معالج باید در جریان نوع دارو های مصرفی بیمار قرار گیرد تا در زمان تفسیر آزمایشات دچار اشتباه نشود.

استرس

استرس های فکری و جسمی می توانند عملکرد بدن انسان را دستخوش تغییر سازند. این تغییرات شامل هورمون های مختلف مترشحه به مایعات داخل بدن نیز می گردد. بیماران در زمان نمونه گیری نباید در حالت اضطراب و تحت فشار باشند، بلکه در عوض باید کاملا آسوده و راحت به این امر بپردازند. ترس و استرس محرک هایی برای ترشح هورمون رشد و هورمون شیر در زنان به حساب می آیند. بسیاری از پروتئین های حامل موجود در خون مانند ترانسفرین که نقل و انتقال آهن را در بدن بر عهده دارند نیز تحت تاثیر استرسهای طولانی مدت قرار می گیرند.

تداخلات دارویی

مصرف داروها سبب تداخل در نتایج بسیاری از آزمایشها می شود. به عنوان مثال مصرف قرصهای ضد بارداری اثرات عمیقی بر افزایش سطح پروتئین های متصل شونده به تیروکسین، کورتیزول و هورمونهای جنسی دارد. فنوباربیتال و فنی توئین که جز داروهای ضد صرع هستند، سبب افزایش سطح آنزیم های کبدی می شوند. آمیودارون که یک داروی قلبی است، موجب افزایش سطح تیروکسین که جز هورمونهای غده تیروئید هستند، می شود.

اعمال پزشکی

برخی از اعمال پزشکی اثراتی کوتاه مدت بر مواد موجود در گردش خون دارند. بنابراین باید در این موارد زمان کافی به بیمار داده شود تا به حالت طبیعی باز گردد. جراحی یا تزریق داخل عضلانی منجر به افزایش فعالیت کراتین کیناز و معاینه مقعدی یا دستکاری پروستاتی موجب افزایش سطح آنتی ژن ویژه پروستات (PSA) می شود. توجه به این نکته ضرورت دارد که گرفتن نمونه خون از نزدیک محل تزریق، موجب تفسیر اشتباه نتایج اندازه گیری بسیاری از آزمایشات می گردد، زیرا غلظت بسیاری از مواد در محل مذکور به صورت کاذب پایین گزارش می شود. هیچ گاه نباید از دستی که به آن سرم وصل است نمونه گیری نمود، زیرا تزریق سرم سبب رقیق شدن بسیاری از مواد در محل مذکور می گردد. تزریق خون نیز می تواند سبب افزایش غلظت برخی از مواد فولات و فریتین شود. به همین جهت بهتر است که تا چند روز پس از تزریق خون از گرفتن نمونه از بیمار جهت انجام آزمایش خودداری گردد