MOHSEN AZAD

اثني عشر يا دوازدهه عضوي است که باعث ارتباط معده با روده کوچک مي‌شود که طول تقريبي آن حدود 25تا 30سانتيمتر است.

به گزارش ايرنا ، اثني عشر نيز مانند ديگر اعضاي بدن زخم مي‌شود و شايع‌ترين علامت زخم اثني عشر در قسمت فوقاني شکم و پايين جناق سينه است که اغلب با گرسنگي تشديد شده و با مصرف غذا به طور موقت بهبود مي‌يابد.

درد زخم اثني عشر مي‌تواند به پشت تير بکشد و يا گاهي با نفخ شکم موجب بيدار شدن شخص شود.

يکي از مشخصه‌هاي درد زخم اثني عشر، دوره‌اي يا فصلي بودن آن است ، به طوري که ممکن است براي چند هفته و هر روز درد وجود داشته باشد و به دنبال آن، براي چند ماه خود به خود برطرف شود، اما دوباره عود مي‌کند.

دکتر ناصر ابراهيمي درياني فوق تخصص بيماري‌هاي گوارشي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران خاطرنشان کرد که مبناي ايجاد زخم اثني عشر در 20تا 28درصد مردم زمينه ژنتيکي دارد که اين نوع معمولا در کودکان شايع تر است.

وي افزود همچنين در گروه خوني او O نيز زخم اثني عشر بيشتر است در حالي که در گروه خوني آ A زخم معده بيشتر مشاهده مي‌شود.

دکتر درياني گفت با مصرف برخي داروها ضد التهابي غيراستروئيدي و مسکن که براي درد مفاصل استفاده مي‌شود مثل آسپيرين ديکلوفناک ، ايندومتاسين و بروفن بخصوص در برخي موارد موجب خونريزي مي‌شود.

وي درباره اينکه آيا مصرف استامينوفن نيز در زخم اثني عشر تاثير دارد گفت استامينوفن تاثيري ندارد اما بر خلاف گذشته که مي‌گفتند مصرف اين دارو هيچ خطري ندارد بايد دانست که امروزه ثابت شده است که مصرف استامينوفن همراه با داروهاي ضد التهاب غيراستروئيدي خطر عوارض کليوي دارد.

وي در پاسخ به اين سوال که آيا زخم اثني عشر قابل ترميم و درمان است يا نه ، گفت در کساني که زخم اثني عشر دارند قرص‌هاي کنترل‌کننده اسيد معده همچون رانيتيدين ، سايميتيدين و امپرازول ، زخم معمولا کنترل مي‌شود ، اما اگر شخصي ميکروب هليکوباکتر داشته باشد و فقط به داروهاي کنترل‌کننده اسيد معده اکتفا کند بيشتر از 90 درصد موارد در سال اول زخم عود مي‌کند.

دکتر درياني اضافه کرد در صورتي که در کساني که زخم اثني عشر همراه با ميکروب دارند ، درصورت درمان ميکروب هليکوباکتر عود مجدد زخم در يک سال کمتر از 10 درصد است.

وي گفت در ايران به دليل اينکه آنتي بيوتيک در کودکي و جواني به صورت غير علمي مصرف مي‌شود به طوري که برخي براي سرماخوردگي و گلودرد ويروسي نيز خودسر از آنتي بيوتيک استفاده مي‌کنند و اغلب دروه کامل آنتي بيوتيک را ادامه نمي‌دهند ، باعث مقاومت خيلي از ميکروب‌ها نسبت به اين آنتي‌بيوتيک مي‌شوند.

وي گفت يکي از آنتي بيوتيک‌هاي خيلي خوب که روي ميکروب هليکوباکتر تاثير دارد مترونيدازول است.

وي اضافه کرد آمار نشان مي‌دهد که در ايران 40 درصد مردم به خصوص خانم ها نسبت به اين آنتي بيوتيک مقاوم هستند و به علتي که گفته شد ريشه کني ميکروب هليکوباکتر در غرب خيلي راحتر و مطمئن تر از ايران انجام مي‌شود.

در کساني که دچار ميکروب هليکوباکتر هستند آمار در ايران نشان مي‌دهد که در افراد بالاي 50 سال حدود 70 تا 80 درصد آلودگي به اين ميکروب را دارند و از اين تعداد فقط 10 درصد دچار زخم اثني عشر مي‌شوند.

دکتر درياني مي‌گويد فردي که به ميکروب هليکوباکتر آلوده است لازم نيست که حتما اين ميکروب را از بين ببرد ، مگر اينکه زخم معده يا اثني عشر داشته باشد و يا در فاميل درجه اول او کسي سابقه سرطان معده داشته باشد ، يا خود وي سابقه عمل جراحي معده داشته باشد يا اينکه مخاط معده‌اش دچار التهاب باشد، به خصوص وقتي که مخاط نازک شده باشد.

دکتر درياني درباره نقش استرس و ميزان بروز زخم اثني عشر مي‌گويد: اگر چه استرس و فشارهاي عصبي موجب ترشح اسيد و ايجاد علايم سوء هاضمه بدون زخم مي‌شود اما خود استرس و فشارهاي عصبي نمي‌تواند سبب ايجاد زخم پپتيک شود اما در افرادي که دچار زخم اثني عشر هستند، تنش‌هاي عصبي و رواني و کشيدن سيگار مي‌تواند در تشديد علايم موثر باشد.

دکتر درياني گفت يک مبناي ايجاد زخم اثني عشر در افراد مسايل ميکروبي به خصوص ميکروب هليکوباکترپيلوري است و اگر اين ميکروب به موقع تشخيص داده شود و ريشه کن شود موجب درمان زخم اثني عشر در فرد مي‌شود.

دکتر درياني تاکيد کرد که آموزش کودکان به رعايت بهداشت فردي و استفاده نکرد ن از ظروف غذاي ديگران و بازي نکردن در خاک و گل مي‌تواند در کاهش ابتلا به ميکروب هليکوباکتر در جامعه نقش داشته باشد زيرا اغلب، آلودگي در ايران از دوران کودکي ايجاد مي‌شود.

وي خاطرنشان کرد که زخم اثني عشر به دو عامل ميزبان و ميکروب وابسته است.

اين فوق تخصص بيماري‌هاي گوارشي در پاسخ به اين سوال که چه عوارضي ممکن است در اثر درمان نشدن زخم اثني عشر ايجاد شود ، گفت خوشبختانه ساختار بدن انسان طوري است که اغلب زخم‌هاي گوارش عارضه جدي ايجاد نمي‌کنند ولي درصد کمي از بيماران مي‌توانند به خونريزي ، تنگي راه خروجي معده و ايجاد پارگي در جدار معده دچار شوند، اگر چه عوارضي که اشاره شد به ندرت اتفاق مي‌افتد ولي در صورت بروز مي‌تواند خطرات جدي و غير قابل برگشت براي بيماران به خصوص سالمندان ايجاد کند ويا به مرگ بيمار منجر شود.

دکتر درياني به همين دليل توصيه کرد که زخم‌هاي اثني عشر بايد هر چه زودتر درمان شوند، همچنين شايع‌ترين عارضه زخم‌هاي گوارشي ، خونريزي است و 20 درصد زخم‌هاي اثني عشر و معده ممکن است خون ريزي اولين علامت بيماري باشد و حتي قبل از خونريزي ، بيمار هيچگونه علايمي از درد معده و يا ترش کردن نداشته باشد و خونريزي مي‌تواند به صورت استفراغ خوني و يا سياه شدن مدفوع باشد.

دکتر درياني مي‌گويد مطالعات نشان داده است که مصرف هيچ غذايي نمي‌تواند موجب ايجاد زخم‌هاي اثني عشر شود و اينکه اغلب مردم مصرف غذاهاي ترش ، تند يا بي‌موقع غذا خوردن را عامل ايجاد زخم مي‌دانند، اعتقاد غلطي است.

پرهيز از خوردن غذاهاي چرب ، کاهش حجم وعده‌هاي غذايي ، پرهيز از مصرف شکلات ، قهوه و نوشابه‌هاي گازدار ، پرهيز از خوردن غذاهاي مصنوعي مانند سوسيس و کالباس، انواع ساندويچ و خمير نان، پرهيز از استرس و رعايت نظم در وعده‌هاي غذايي ، پرهيز از مصرف داروهاي مسکن و سيگار و نخوردن فلفل و انواع سس‌ها ، توصيه‌هاي دکتر درياني براي جلوگيري از سوء هاضمه است.

دکتر درياني خاطرنشان کرد که مصرف حبوبات و ميوه‌هاي خام و سبزي نه تنها ضرري ندارد بلکه مصرف ان براي دستگاه گوارش مفيد است و توصيه مي‌شود بيماراني که زخم اثني عشر دارند از خوردن سبزي و ميوه غفلت نکنند.

وي گفت برخي از بيماران تصور مي‌کنند که شکم شان هيچ وقت نبايد خالي باشد و به جاي سه وعده غذا، شش وعده غذا مي‌خورند که اين شيوه زندگي نيز موجب مي‌شود اسيد بيشتري در معده ترشح شود.

بنابراين مصرف مکرر غذا نيز توصيه نمي‌شود.

اين فوق تخصص بيماري‌هاي گوارشي در پايان خاطرنشان کرد کساني که زخم اثني عشر دارند بايد بدانند که مي‌توانند هر غذا يا ميوه اي بخورند اما توصيه کلي اين است که اگر احساس کردند دچار مشکل مي‌شوند ان ماده غذايي را مصرف نکنند.