MOHSEN AZAD

  در در افراد مسن و میانسال ، در هنگام مشاهده هر بیماری آنورکتال باید به بدخیمی فکر کرد و در صورت وجود اندیکاسیون بر اساس شرح حال و معاینه، باید بدخیمی را به کمک اقدامات مقتضی رد نمود.

آبسه آنورکتال د(anorectal abscess) عبارت است از بروز آبسه (تجمع چرک ناشی از عفونت ) در ناحیه اطراف مقعد و راست روده . این بیماری در مردان و در کسانی که مبتلا به بعضی بیماری های گوارشی هستند بیشتر دیده می شود.

این آبسه ممکن است درست در ناحیه سوراخ مقعدی یا به طورعمقی تر در جدار راست روده تشکیل شود.

ضروریات تشخیص

- درد ضربان‌دار مداوم رکتوم.
- شواهد خارجى آبسه، مانند سفتى قابل لمس و حساسیت به‌ لمس، ممکن است وجود داشته یا نداشته باشند.
- شواهد سیستمیک عفونت.

ملاحظات کلى

آبسهٔ آنورکتال از تهاجم میکروارگانیسم‌هاى بیمارى‌زا به فضاهاى پارارکتال ناشى مى‌شوند. معمولاً عفونتى مختلط، با اشریشیاکولی، پروتئوس ولگاریس، استرپتوکوک‌ها، استافیلوکوک‌ها و باکتروئیدها ایجاد مى‌شود.

بى‌هوازى‌ها اغلب وجود دارند. آبسه ممکن است کوچک به‌نظر برسد ولى اغلب حاوى مقادیر زیادى چرک بدبو است.

میزان بروز در مردان به‌مراتب بیشتر است. شایع‌ترین علت، عفونتى است که از یک گودال (کریپت) مقعدى به کریپتى در فضاهاى پارارکتال گسترش یابد. اسفنکتر داخلى سدى مهم است و بر گسترش بین عضلانى عفونت اثر مى‌گذارد.

آبسه‌هاى عمیق‌تر معمولاً از کریپت‌ها منشاء مى‌گیرند، ولى ممکن است در اثر تروما، اجسام خارجى و غیره نیز ایجاد شوند. اختلالات زمینه‌اى مانند بیمارى کرون با آبسه همراه هستند.

آبسه‌ها بسته به فضاى آناتومیکى که اشغال مى‌کنند، تقسیم‌بندى مى‌شوند:

۱. آبسهٔ دور مقعدى بلافاصله زیر پوست مقعد و پائین‌ترین قسمت مجراى مقعدى ایجاد مى‌شود.

۲. آبسهٔ ایسکیورکتال، حفرهٔ ایسکیورکتال را اشغال مى‌کند؛ این نوع شایع نیست؛

۳. آبسهٔ رترورکتال (پشت مقعدى عمیق) در فضاى رترورکتال قرار دارد؛

۴. آبسهٔ زیرمخاطى در زیر مخاط بلافاصله در بالاى مجراى مقعد قرار دارد.

۵. آبسهٔ کناره‌اى (مارژینال) در مجراى مقعدى در زیر آنودرم قرار دارد.

۶. آبسهٔ پِلوى رکتال (لگنى – رکتومی، سوپرالواتور) بالاى عضلهٔ بالابرندهٔ مقعد و زیر صفاق قرار دارد.

۷. آبسهٔ بین‌عضلانى بین لایه‌هاى عضلات اسفنکتر قرار دارد. آبسهٔ جانبى ممکن است از درون مثلثى که درست در پشت مقعد قرار دارد عبور کند و به‌سمت مخالف دور بزند تا یک آبسهٔ نعل اسبى تشکیل دهد.

آبسه‌ها ممکن است از فضاى بالاى لواتور، به‌سمت پائین گسترش یابند و با عبور از درون عضلهٔ لواتور به حفرهٔ ایسکیورکتال وارد شوند و آبسهٔ ساعت شنى (hourglass) تشکیل دهند.

بیشتر آبسه‌ها، پس از درناژ منجر به ایجاد فیستول مى‌شوند.

یافته‌هاى بالینى

آبسه‌هاى سطحى بیشترین درد را ایجاد مى‌کنند که این درد با نشستن و راه‌رفتن مرتبط است ولى لزوماً با اجابت مزاج ارتباطى ندارد.

آبسه‌هاى عمقى‌تر ممکن است باعث سپسیس سیستمیک شوند، ولى درد موضعى آنها شدید نباشد.

آبسه‌هاى لگنى – رکتال فوقانى ممکن است باعث درد اندک یا عدم بروز هیچ‌ نشانه‌اى شود و مى‌توانند با درد پائین شکم و تب بدون منشاء مشخص همراه باشند.

عوارض

اگر آبسه به‌سرعت توسط جراح تخلیه یا خودبه‌خود پاره نشود، به‌ دیگر فضاهاى آنوتومیک مجاور گسترش خواهد یافت.

درمان

درمان آبسه‌هاى پارارکتال عبارت است از برش فورى و درناژ کافی. در افراد سالم با آبسه‌هاى سطحی، این کار را مى‌توان به‌صورت سرپائى و با بى‌حسى موضعى انجام داد. در بیمارانى‌ که از نظر ایمونولوژیک مشکلى دارند (در اثر دیابت، لوکمی، و غیره) یا به علل دیگر پرخطر هستند، درناژ باید در اتاق عمل و تحت بى‌حسى کافى انجام شود.

پزشک باید منتظر شود تا آبسه به‌سمت خارج برجسته شود. آنتى‌بیوتیک‌ها ارزش محدودى دارند، ممکن است تنها به‌طور موقت به پوشاندن عفونت کمک کنند، و مى‌توانند باعث رشد بیش از حد ارگانیسم‌هاى مقاوم شوند. حمام‌هاى سیتز گرم و ضد دردها تسکین‌بخش هستند.

پیش از عمل، باید بیمار را از این امر آگاه کرد که ممکن است پس از تخلیهٔ آبسه، یک فیستول دائمى داشته باشد. زخم نباید پانسمان شود، چرا که این کار ممکن است باعث ایجاد اسکار وسیعى شود که مى‌تواند توانائى اسفنکترها براى بستن مجراى مقعد را مختل کند و منجر به نشت یا بى‌اختیارى نسبى مدفوع شود.

پیش‌آگهى

آبسه‌هائى که خودبه‌خود پاره مى‌شوند یا بدون برداشتن ارتباط فیستولى آنها درناژ مى‌گردند، تا زمانى‌که علت زمینه‌اى از بین نرود، به‌طور مکرر عود خواهند کرد.